آسیب شناسی نظام آموزش عالی

توضیحات

80 سـال پیـش و بـا تاسـیس دانشـگاه تهـران مسـالهای بـه نـام نظــام آمــوزش عالــی در کشــور متولــد شــد. بــا وقــوع انقــاب اســامی نظــام مســایل کشــور تحــول پیــدا کــرد و ســمت و ســوی مســایل تغییــر کــرد. اگــر در گذشــته کســی بــه وابســته بــودن اقتصــاد کشــور توجهــی نداشــت، اگــر کســی در وابســته بـودن علـم و فنـاوری کشـور بـه بیگانـگان اشـکالی نمیدیـد، بـا وضــوع انقــاب اســامی نگاههــا تغییــر کــرد. انتظـارات و خواسـتهها از دانشـگاه و نظـام آمـوزش عالـی کشـور تغییــر کــرد. میتــوان مهمتریــن مطالبــات از دانشــگاه را در کالم امــام خمینــی)ره( و رهبــر انقــاب مشــاهده کــرد. امــام خمینــی )ره( در مواجهــه بــا دانشــگاه مطالبــهای بــا عنــوان »دانشــگاه اســامی« را مطــرح میکننــد. ایشـان دانشـگاه غیراسـامی را متـرادف بـا دانشـگاه اسـتعماری میداننــد و میفرماینــد: »آنچــه کــه مــا میخواهیــم بگوییــم ایــن اســت کــه دانشــگاههای مــا، دانشــگاههای وابســته اســت. دانشـگاههای مـا دانشـگاههای اسـتعماری اسـت. دانشـگاههای مـا اشـخاصی را کـه تربیـت میکننـد، تعلیـم میکننـد، اشـخاصی ْ هســتند کــه غربــزده هســتند. معلمیــن بسیاریشــان غربــزده هســتند و جوانهــای مــا را غربــزده بــار میآورنــد. مــا میگوییــم کــه دانشــگاههای مــا یــک دانشــگاههایی کــه بــرای ملــت مــا مفیــد باشــد، نیســت.« در جایــی دیگــر میفرماینــد: » مــا میخواهیــم ایــن علــم و صنعـت و همـه چیزهـا در خدمـت ملـت باشـد، نـه در خدمـت اجانـب. تخصصـی کـه در خدمـت اجانـب اسـت ضـررش از همـه چیزهــا باالتــر اســت. علمــی کــه مــا را بکشــد بــه طــرف امریــکا یـا شـوروی آن علـم علـم مضـر اسـت؛ آن علمـی اسـت کـه بـرای ملتهــا هالکــت مــیآورد.« از نظــر ایشــان دانشــگاهی اســامی اســت کــه تمــام تالشــش بــرای کوتــاه کــردن دســت بیگانــگان و قطــع وابســتگی کشــور بـه آنـان باشـد. ایشـان تاکیـد میکننـد: »معنـی اسـامی شـدن دانشـگاه ایـن اسـت کـه اسـتقالل پیـدا کنـد و خـودش را از غـرب جــدا کنــد و خــودش را از وابســتگی بــه شــرق جــدا کنــد و یــک مملکـت مسـتقل، یـک دانشـگاه مسـتقل، یـک فرهنـگ مسـتقل داشـته باشـیم. عزیـزان مـن، مـا از حصـر اقتصـادی نمیترسـیم. مـا از دخالـت نظامـی نمیترسـیم. آن چیـزی کـه ما را میترسـاند وابسـتگی فرهنگـی اسـت. مـا از دانشـگاه اسـتعماری میترسـیم. مــا از دانشــگاهی میترســیم کــه جوانهــای مــا را آنطــور تربیــت کننـد کـه خدمـت غـرب بکننـد.« رهبــر انقــاب نیــز در نوبتهــای مختلفــی بــه وظایــف دانشــگاهها در نظــام اســامی اشــاره کردهانــد. ایشــان نیــز رفــع نیازهــای جامعــه، تربیــت دانشــجوی متعهــد و مــوارد دیگــری را بــه عنــوان وظایــف مهــم دانشــگاهها بیــان کردهانــد. ایشــان میفرماینــد: »در كنــار تحصيــل، نقــش تحقيقــات، نقــش فوقالعـاده مهمـى اسـت كه بايـد مسـؤوالن بـه آن بپردازنـد.دركل مسـائل علمـى كشـور، مقاالتـى كـه نوشـته ميشـود، نـود درصـد آنهــا بايــد ناظــر باشــد بــه مســائل داخلــى كشــور و نيازهــاى كشـور. نـود درصـد پاياننامههـا بايـد متوجـه بـه حـل مشـكالت كشــور باشــد. بيانــات در ديــدار جمعــي از اســاتيد دانشــگاهها.« یــا در جــای دیگــر میفرمایند:»علــم بــا ارزش اســت و از جملــه عواملــى كــه ارزش علــم را بيشــتر مىكنــد ، ايــن اســت كــه علــم بـا غايـت و هدفهـاى مشـخصى كـه طبـق نيازهـا تنظيـم شـده اســت، بــه طــرف پيشــرفت و توســعه ســير كنــد.« ایشــان همچنیــن بــر تربیــت انســان انقالبــی در دانشــگاهها تاکیــد میکننــد. »بایــد محصــول دانشــگاههای مــا، دانشــجوی انقال ِ بــی مثبــت، انقال ِ بــی ّ فعــال، انقال ِ بــی مســؤول، انقال ِ بــی ّ متعهــد و امیــدوار باشــد.« پـس بـه صـورت اجمالـی میتـوان گفـت در نـگاه حضـرت امـام و رهبــر انقــاب، مختصــات دانشــگاه اســامی کــه مختصــات مطلــوب نظــام آمــوزش عالــی در کشــور میباشــد، دو ویژگــی اصلــی دارد :

• تــاش علمــی بــرای قطــع وابســتگی بــه بیگانــگان و رفــع کننــده نیــاز هــای جامعــه

• تربیت انسان انقالبی فعال متعهد و مسئول

حــال کــه بــا مختصــات مطلــوب دانشــگاه در نظــام جمهــوری اســامی ایــران آشــنا شــدیم، بــه بررســی وضعیــت فعلــی نظــام آمــوزش عالــی کشــور و آسیبشناســی آن میپردازیــم.